The Sound of the '40s
Oorlog, afleiding & film noir
Aan het eind van de jaren '30 werd de dreigende oorlog steeds voelbaarder. Ook in de film. Britse filmmakers maakten vooral serieuze drama’s en oorlogsdocumentaires met bijpassende filmmuziek. Hun Amerikaanse collega’s maakten films waarin ze zich uitspraken tegen de oorlog. Maar toen de VS ook betrokken raakten bij de Tweede Wereldoorlog, riepen ze met hun films op tot vaderlandsliefde. Een voorbeeld van zo’n film is Holiday Inn (Mark Sandrich, 1942) met het lied Song of Freedom (en het iconische nummer White Christmas).
Door de oorlog snakte men naar afleiding. Hollywood bood die met luchtige avonturenfilms, vrolijke musicals en spannende thrillers. En elk genre kreeg zijn eigen soort muziek. Daarnaast verschenen er sombere films met grimmige muziek, de film noir. Een vroege film noir was Laura (Otto Preminger, 1944) een misdaadfilm met een melodie die een wereldhit werd.
Na de oorlog herpakte de Britse filmindustrie zich met verfilmingen van Shakespeare. In de VS werd een nieuw filmgenre populair dat typisch Amerikaans was: de western.
01
Holiday Inn (1942)
02
Laura (1944)
03
The Third Man (1949)
Luister naar de stilte voor de storm
Ervaar de dreiging van de oorlog, laat de tijd voorbijglijden met een hitsong uit een "oorlogsklassieker", je betoveren door de klanken van een buitenaards instrument & neurie mee met meeslepende citermuziek uit Wenen.
Van The Great Dictator tot Sunset Boulevard
In de tweede aflevering van The Sound of Cinema-podcast bespreken we de filmmuziek van de jaren '40.
Feitjes uit de Filmmuziek
Dangerous Moonlight (1941)
De Britse film Dangerous Moonlight (1941) gaat over het Duitse bombardement op de Poolse hoofdstad Warschau en een componist die daar een pianoconcert voor schrijft. Regisseur Hurst had daarvoor het Tweede pianoconcerto van Sergei Rachmaninoff willen gebruiken, maar dat bleek te kostbaar. Componist Richard Addinsell voegde daarom aan zijn filmmuziek een eigen pianoconcert toe in de stijl van Rachmaninoff: het Warsaw Concerto. De film en het concerto werden een enorm succes. Dat leidde onmiddellijke tot de opname van een 78 toerenplaat met het pianoconcert. Het Warsaw Concerto was zo’n succes dat het de ongebruikelijke reis van filmscherm naar concertzaal maakte.
Het onverwachte succes van het pianoconcert had nog een ander gevolg. De pianopartij was ingespeeld door de pianist Louis Kentner. Uit angst voor carrièreschade wilde die zijn naam niet in de aftiteling hebben. Maar toen de plaat miljoenen keren werd verkocht, veranderde hij van gedachten.
-1637232904.png/c415723069290fa6e95bcaf50ea69ac0.png)
Rudyard Kipling's Jungle Book (1942)
De filmmuziek die Miklós Rózsa schreef voor Rudyard Kipling’s Jungle Book (1942) was de eerste commercieel uitgebrachte soundtrack van een niet-muzikale film. In 1943 werd de score van de film uitgebracht op een set van vier 78 toerenplaten. Het was dus voor het eerst dat niet alleen een liedje uit een film op plaat werd vastgelegd, maar de volledige filmmuziek. Nog een primeur was de speciaal ontworpen hoes met een foto van hoofdrolspeler Sabu op een olifant.
De meeslepende muziek die Rózsa vervolgens voor verschillende film noir-klassiekers schreef, trok de aandacht van Alfred Hitchcock. Die huurde hem in voor zijn film Spellbound (1945).
.png/a63082c479e289ee1e8b28dfb5ad48fd.png)
Casablanca (1943)
Een beroemde filmquote uit Casablanca is ‘Play it again, Sam.’ Daarmee vraagt Ilsa (Ingrid Bergman) aan pianist Sam (Dooley Wilson) om het nummer As time goes by voor haar te spelen. Maar het citaat klopt niet, want Ilsa zegt: ‘Play it once, Sam, for old times’ sake, play it Sam, play As time goes by.’
Toch is ‘Play it again, Sam’ een van de beroemdste citaten uit de filmgeschiedenis geworden. Zó beroemd dat Woody Allen een scenario schreef met de titel Play it again, Sam. Als eerbetoon.
Spellbound (1945)
De theremin is een muziekinstrument dat in 1919 werd uitgevonden door Léon Theremin. Het is de allereerste analoge synthesizer waarmee je van de ene naar de andere toon kunt glijden. De muziek ontstaat door je handen tussen twee antennes te bewegen – ga je met je handen omhoog, dan gaat de toon omhoog. Het levert een onaards geluid op.
Componist Miklós Rózsa gebruikte de theremin in 1945 in filmmuziek voor twee films: The Lost Weekend van Billy Wilder en Spellbound van Alfred Hitchcock. In Hitchcocks film zette Rózsa het instrument in om de verstoorde mentale toestand weer te geven van hoofdrolspeler Gregory Peck. Beroemd is de scène waarin Peck een surrealistische droom heeft die is ontworpen door de Spaanse kunstenaar Salvador Dalí. Hitchcock hield niet van de filmmuziek van Spellbound, maar Rózsa won er wel een Oscar mee.
.png/469f200863e9a58df0fe1c8a52f4efff.png)
The Third Man (1949)
The Third Man is een film noir uit 1949, geregisseerd door Carol Reed. Het succes van de film was mede te danken aan de muziek. Tijdens de opnames van de film hoorde Reed in een wijnkelder Anton Karas citermuziek maken. Reed realiseerde zich meteen dat dit de muziek was die hij nodig had en vroeg Karas om de soundtrack te maken.
De compositie die beroemd werd als The Third Man Theme stond al langer op Karas’ repertoire. Hij had het al een poos niet meer gespeeld, omdat het deuntje veel van zijn vingers vergde. Karas speelde liever muziek die hij de hele nacht door kon spelen terwijl hij worstjes at. Maar Karas’ citermuziek werd een succes: binnen enkele weken na de filmpremière werden meer dan een half miljoen exemplaren van The Third Man Theme verkocht.